TEDAVİ ALANLARIBademcik ve Geniz Eti Hastalıkları
"Bilgilendirme Amaçlıdır."
Bademcikler (Tonsil):
Bademcikler (Tonsil), boğazın her iki yanında yer alan kapsüllü lenf sistemi dokularıdır.
Bademcikler içerdikleri kriptlerde yerleşen bakteriler nedeni ile kronik enfeksiyon kaynağı hâline gelerek vücut direncinin azaldığı durumlarda tekrarlayan akut bademcik iltihapları oluşabilir.
Aynı zamanda tekrarlayan enfeksiyonlar sonucunda lenf dokularının artışı ile büyüyerek horlama, uykuda tıkanma ve nefes durması (apne) gibi şikâyetlere neden olabilirler.
Geniz Eti (Adenoid):
Geniz Eti (Adenoid), burnun arkasında geniz bölgesinin tavanında yer alır. Kapsülü yoktur, kript içermez.
Geniz etinin büyüyerek burnun arkada genize açıldığı delikleri kapaması yolu ile burun tıkanıklığı, horlama, uykuda tıkanma (apne) gibi şikâyetler izlenebilir.
Bademcik Ameliyatı (Tonsillektomi) Gerektiren Durumlar
* Tekrarlayan akut tonsillit (yılda beşten, üst üste iki yıl yılda üçten fazla sayıda atak olması)
* Tekrarlayan akut tonsillit ile birlikte
* Kalp kapak hastalıkları
* Ateşli havaleler
* Kronik tonsillitte tedaviye cevap vermeyen
* Ağız kokusu
* Dirençli boğaz ağrısı
* Ağrılı boyun lenf bezi büyümesi
* Tıbbi tedaviye cevap vermeyen enfeksiyon taşıyıcılığı
* Bademcik çevresi apse gelişmiş olması
* Boğazda tıkanma yapan (obstrüktif ) büyümeler
* Horlama ve kronik ağız solunumu
* Obstrüktif (tıkayıcı) uyku apnesi sendromu
* Adenoid ve tonsillerde büyüme ile beraber
* Akciğer tansiyon artışı hastalığı
* Yeme güçlüğü
* Konuşma bozuklukları
* Gelişme geriliği
* Çene kapanma bozukluğu oluşması
* Yüz kemiklerinde gelişme bozuklukları
* Tümör şüphesi (asimetrik büyüme)
Bademcik Ameliyatı (Tonsillektomi)
Bademciklerin özellikle ilk 3 yaşta vücut savunma sisteminin (immün sistem) gelişmesindeki katkıları göz önüne alınarak solunum yolunun tıkanmasına neden olacak düzeyde büyüme olmadığı sürece cerrahinin geciktirilmesi ya da aşırı büyük bademciklerin radyo frekans ile küçültülmesi tercih edilebilir.
Ameliyat genel anestezi altında yapılmakta ve cerrahi 20 ila 30 dakika civarında sürmektedir ancak hastanın anestezi için hazırlanması, ameliyat sonrası kanama kontrolü ve anestezinin sonlandırılması aşamaları ile birlikte toplam süre 45 ila 60 dakikayı bulmaktadır. Standart bademcik ameliyatlarında gerçekleşen ortalama kan kaybı göz önüne alınarak 10 kg'ın altındaki çocuklarda bademcik ameliyatının yapılmaması önerilmektedir.
Tonsillektomi (Bademcik Ameliyatı) Sonrası Öneriler
Ameliyat sonrası ilk 2 ila 3 günlük dönemde tükrükle karışık pembe renkli hafif kanama olabilir. Taze kırmızı kan veya kanlı kusma olma durumunda doktora haber verilmelidir.
Ağrı
Ameliyat sonrasında 2 hafta boyunca bir miktar ağrı olması doğaldır. Genel olarak çocuklarda ağrı daha az ve kısa süreli olup 3 ila 4 gün içinde belirgin olarak azalmaktadır.
Ağrı özellikle yutkunma ve yutma sırasında olur ve kulağa vurabilir.
Ağrı şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterebilir, genellikle basit ağrı kesiciler yeterli olmaktadır ancak bazı kişilerde daha güçlü ağrı kesici ilaçların kullanılması gerekebilir.
Bademcik Ameliyatı Sonrası Faaliyetler
Çocuklar ameliyat sonrası 2 ila 3 gün evde dinlenmelidirler. Ameliyattan 6 ila 7 gün sonra okula dönebilirler. En az 14 gün spor faaliyetlerinde bulunmamalıdırlar.
Yetişkinler ameliyattan 7 ila 10 gün sonra kontrol muayenesini takiben çalışmaya başlayabilirler. 2 hafta boyunca sportif ve yorucu faaliyetlerden kaçınmalıdırlar.
Ameliyat sonrası 3-4. günden itibaren ilk 15 gün ılık su ile olmak üzere banyo yapılabilir.
Geniz Eti Ameliyatı (Adenoidektomi)
Geniz eti genellikle 1 yaştan sonra büyümeye başlamakta ve 10 yaşından sonra giderek küçülerek 13 ila 15 yaşlarından sonra çoğu hastada muayenede izlenmemektedir. Özellikle çocuğun kreşe ya da okula ilk başladığı yıllarda sık sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmesi sonucunda geniz eti de bu dönemlerde hızla büyümekte ve uykuda daha belirgin olmak üzere burun tıkanıklığı, ağız açık uyuma, horlama ve bademciklerin de çok büyük olduğu hastalarda daha sık olarak tıkayıcı uyku apnesine neden olabilmektedir.
Adenoid dokusu genizde enfeksiyon odağı olarak rol oynayarak östaki kanalı fonksiyonlarının etkilenmesi ile orta kulak problemlerine ve sinüslerin normal havalanmasını ve drenajını bozarak kronik sinüs enfeksiyonlarına yol açabilmektedir. Sürekli ağız solunumunun diğer sakıncaları ise diş sağlığı ve yüz kemiklerinin gelişimi üzerindeki olumsuz sonuçları ve yetersiz oksijen alımına bağlı olarak büyüme, gelişme ve zihinsel fonksiyonlar üzerindeki negatif etkileridir.
Bademciklerden farklı olarak vücut savunma sistemi gelişimi üzerinde belirgin katkısı gösterilmemiş olan adenoid dokusunun büyümesini takiben enfeksiyonlara yönelik verilen tedavilere rağmen burun solunumunun sağlanamadığı durumlarda yaşa bakılmaksızın alınması tercih edilmektedir. Kapsülsüz bir yapı olan geniz eti ameliyatta tam olarak alınamamakta her teknikte genizde bir miktar doku kalmaktadır. Bu nedenle çok küçük yaşlarda ameliyat edilen hastalarda nadir de olsa ilerleyen yıllarda tekrar ameliyat gerekliliği olabilmektedir.
Adenoidektomi (Geniz Eti Ameliyatı) Sonrası Öneriler
Geniz Eti Ameliyatı sonrası ilk 2-3 günlük dönemde tükürükle karışık pembe renkli hafif kanama olabilir. Taze kırmızı kan veya kanlı kusma olma durumunda doktora haber verilmelidir.
Aynı ameliyat sırasında kulak zarına tüp tatbiki ya da zarın çizilmesi (Parasentez) işlemi yapılan hastalarda işlem yapılan kulaktan hafif kanlı ve az miktarda akıntı ilk günlerde olabilir, bol miktarda, sarı yeşil renkte ya da uzun süreli akıntı olma durumunda doktora haber verilmelidir.
Ağrı
Ameliyat sonrasında kulağa vuran hafif ağrı olabilir. Genellikle basit ağrı kesicilere cevep verir.
Geniz Eti Ameliyatı Sonrası Faaliyetler
Çocuklar ameliyat sonrası 1 ila 2 gün evde dinlenmelidirler. Ameliyattan 4 ila 5 gün sonra okula dönebilirler. En az 7 gün spor faaliyetlerinde bulunmamalıdırlar.
Ameliyat sonrası 3 ila 4 gün banyo yapılmaması uygun olur. Takiben ilk 15 gün ılık su ile olmak üzere banyo yapılabilir. Aynı ameliyatta kulağa işlem yapılan hastaların banyolarda ve havuz ya da denize girerken işlem yapılan kulakların doktorunuz aksini söyleyene kadar sudan korunması gereklidir. Bu amaçla ortasına az miktarda Vazalin sürülmüş bir pamuğun kulak kanalının girişine konulması genellikle yeterli olur. Su teması dışındaki durumlarda kulak kanalının açık kalarak hava alması gerekmektedir.
Bu Ameliyatlar Ne Zaman Gereklidir?
Bademcik ameliyatları sık enfeksiyonlar, nefes alma zorluğu, tümör şüphesi, ağız kokusu durumlarında gerek duyulan ameliyatlardır.
Sık enfeksiyondan yılda 4’ün üzerinde geçirilen bademcik enfeksiyonları kastedilmektedir. Bu enfeksiyonları üst solunum yolu enfeksiyonlarından ayırt etmek gerekir. Bademcik enfeksiyonlarında bademciklerin üzerinde beyaz plak veya noktalar görülür, genellikle 38 derece üzerinde ateş, boyunda ağrılı şişlikler, aşırı hâlsizlik ve boğaz kültürlerinde B hemolitik streptokok dediğimiz bir tur bakterinin üremesi görülür.
Horlama, nefes almada zorluk, uykuda nefes durması da büyümüş bademciklerin ortaya çıkardığı en önemli sorunlardan birisidir. Genellikle geniz eti büyüklüğü ile beraber görülür. Tedavi edilmediği takdirde uyku bozukluklarına, dikkat eksikliklerine, büyüme ve gelişme geriliklerine neden olur. Yüz iskeletinin gelişiminde negatif etkiye neden olarak diş bozukluklarına ve bozuk gelişimlerine neden olur.
Bademciklerin asimetrik olarak büyük olması renk değişikliği ile birlikte nadirde olsa bazı tümörlerin habercisi olabilir, bu durumda KBB doktoru tarafından muayene edilerek gerekirse biyopsi alınmalıdır.
Ağız kokusu birçok rahatsızlıkta görülebilir. Bademciklerin içindeki boşluklarda biriken maddelere bağlı olarak çıkan ağız kokusunda bademciklerin alınması oldukça yararlı olmaktadır.
Bu Ameliyatlar Kaç Yaşından İtibaren Yapılabilir?
Bu konuda bir alt sınır vermek pek mümkün değildir. Bu problemler çocuklarda genellikle 2 yaş civarında ortaya çıkmaya başlar. Anestezi açısından güvenilir ve tecrübeli bir ortamda, eğer bu tıkanıklık ileri derecedeyse bu yaştan itibaren yapılabilir. Sık enfeksiyonlara maruziyet hakkında daha iyi karar vermek için 1 ila 2 yıl beklenebilir.
Bu Ameliyatların Riskleri Nelerdir?
Birçok ameliyatta olan risk gibi bu ameliyatta da anestezi riskleri ve ameliyatın kendisinden doğacak riskler olarak ayrılır.
Genel anestezi riskleri arasında; operasyon sırasında nefes girişini sağlamak için konulan tüpün çıkması, ilaçların etkileri sonucunda oluşacak sorunlar gibi ölüme kadar giden riskler sayılabilir. Ancak günümüzde bu riskler ameliyata iyi hazırlanmış tecrübeli ellerde çok düşük oranlarındadır. Bu rakam bu cerrahinin sık yapıldığı ortamlarda dahi 30 ila 40 yılda karşılaşılabilecek bir durumdur.
Ameliyata bağlı risklerden en önemlisi kanamalardır. Bunlar ilk 48 saat içerisinde olabileceği gibi azalan oranlarda 10 güne kadar görülebilir. Kanama nedeniyle tekrar ameliyata alınmış kişi sayısı %1 ila %5 arasında değişmektedir. Kanama nedeniyle kaybedilen hasta oran olarak 100.000 ila 200.000’de 1 oranındadır.
Ameliyat sonrası seste değişiklere rastlanabilir. Bunlar açılan burun nedeniyle, burun bölgesindeki havanın konuşma üzerindeki ton etkisinin azalması sonucu ve boğazda değişen yapı nedeniyle ortaya çıkar. Bir kısmı normal şekline zamanla ulaşır. Bazı değişikliklerin de aslında olması gereken ses tonu olduğunu da bilmek lazımdır.
Bazı durumlarda ameliyat sonrası damağın yeterli kapanmayı yapmaması sonrası burundan sıvı gelmesi şikâyeti ortaya çıkabilir. Bu durum ameliyat sonrası ağrıya bağlı olarak geçici şekilde olabileceği gibi damak kaslarının yetersiz fonksiyonu olanlara geniz etinin kapayıcı etkisinin ameliyatla ortadan kaldırılması sonucu kalıcı da olabilir. Kalıcı olan durum nadiren görülmektedir.
Bademciklerin Alınmasının Bağışıklık Sistemine Kötü Etkisi Var Mıdır?
Bademciklerin bağışıklık sisteminin gelişiminde rolü vardır. Ancak bu etki ikincil önemdedir. Sık enfeksiyon geçiren çocuklarda bilakis bademcikler enfeksiyon odağı hâline gelmektedir. Yapılan çalışmalarda ameliyat olan ve olmayan çocuklar arasında enfeksiyona yakalanma sıklığının arttığını ve farklılık olduğunu gösteren bir bulgu yoktur. Eğer gereklilik mevcutsa bunun ameliyatının bağışıklık üzerine olacak etkileri göz ardı edilebilir.
Ameliyat Olmak Yerine Beklenebilir Mi?
Sık enfeksiyon geçiren çocuklarda yaşla beraber enfeksiyon sıklığında bir azalma görülebilir. Eğer çocuğun sosyal yaşamını ve okul başarısını etkilemiyorsa beklenebilir, ancak bu etkilenmeler varsa çok fazla beklemek hayat kalitesinde azalmaya neden olacaktır.
Büyük bademcik ve geniz etinde çocuğun büyümesiyle gerileme görülebilir, ancak bu çağlar hızlı gelişmenin olduğu zamanlar olduğundan buradaki gecikmeler özellikle yüz iskeletinde bozulmalara neden olabilir. Yine de bekleyip beklememek ailenin kararına bağlıdır.